Wybitna prozaiczka i eseistka, laureatka nagrody Nobla w dziedzinie literatury za 2018 rok i The Man Booker International Prize 2018 za powieść "Bieguni". Urodziła się 29 stycznia 1962 roku w Sulechowie.
Pisarka ceniona i przez krytyków i przez publiczność. Fenomen popularności i dobrego smaku, wiedzy i sprawności pisarskiej, filozoficznej głębi i sztuki opowiadania. Wielbicielka Junga, znawczyni filozofii i wiedzy tajemnej, studiowała psychologię na Uniwersytecie Warszawskim.
Jeszcze jako nastolatka próbowała swych sił w poezji. Potem na wiele lat zamilkła, by powrócić bardzo dobrze przyjętą przez krytykę powieścią "Podróż ludzi Księgi" (1993). Utwór ten jest czymś w rodzaju nowoczesnej paraboli. W warstwie dosłownej traktuje o nieudanej wyprawie po tajemniczą Księgę, w trakcie której na dwoje głównych bohaterów spływa wielka miłość. Rzecz dzieje się w XVII wieku we Francji i Hiszpanii, lecz nie koloryt lokalny jest tu najważniejszy, ale fascynacja Tajemnicą. W nieco bliższą naszym czasom przeszłość zapuściła się autorka pisząc drugą powieść – "E.E." (1995). Tym razem akcja utworu została osadzona we Wrocławiu początków XX wieku. Jej główną bohaterką jest Erna Eltzner (stąd E.E.), dorastająca panienka z polsko-niemieckiej rodziny mieszczańskiej, u której odkryto talenty mediumiczne. Tu również ujawnia się fascynacja tym, co tajemnicze i wymykające się ludzkiemu rozumowi.
Wielkim i głośnym sukcesem pisarki była jej trzecia powieść – "Prawiek i inne czasy" (1996). Tytułowy Prawiek, mityczna wioska położona rzekomo w samym środku Polski, jest archetypicznym mikrokosmosem, w którym skupiły się wszystkie znane człowiekowi radości i smutki.
"Prawiek i inne czasy" to szczytowe osiągnięcie nowszej polskiej prozy mitograficznej.
W innym tonie i gatunku została utrzymana kolejna powieść Olgi Tokarczuk "Dom dzienny, dom nocny" (1998). Określenie powieść jest tu dość mylące, ponieważ rzecz ta jest hybrydą tekstową, w której zgromadzono przeróżne zarysy fabuł i bardziej spójne opowieści, notatki o charakterze quasi-eseistycznym, prywatne zapiski itp. W istocie, "Dom dzienny, dom nocny" to najbardziej osobista książka pisarki i zarazem najbardziej lokalna. Tokarczuk bowiem wsłuchuje się w okolicę, gdzie na stałe mieszka (wieś w Sudetach na pograniczu polsko-czeskim). Z tych inspiracji wzięła się m.in. porywająca opowieść o średniowiecznej świętej Kummernis (Wilgefortis), kobiecie, którą Bóg wybawił przed niechcianym małżeństwem, dając jej męską twarz. "Dom dzienny, dom nocny" jest książką finalistką IMPAC, dublińskiej nagrody literackiej.
Wprawdzie w roku 1997 ukazał się niewielki tom prozy wypełniony trzema opowiadaniami ("Szafa"), ale aż do ogłoszenia przez pisarkę "Gry na wielu bębenkach" (2001) niewiele było okazji, by podziwiać talent Olgi Tokarczuk, jako autorki krótszych form narracyjnych.
Po roku 2004 Olga Tokarczuk wydała dwie książki: "Anna In w grobowcach świata" (2006) oraz "Bieguni" (2007). Ta druga powieść została nominowana do Literackiej Nagrody Europy Środkowej ANGELUS, a także nagrodzona Nagrodą Literacką "Nike" 2008. W 2018 książka, której angielskie wydanie nosi tytuł "Flights" (tłum. Jennifer Croft), zdobyła prestiżową nagrodę Booker Prize.
"Bieguni" to nie książka podróżnicza, lecz książka o fenomenie podróży. Po prozie mitograficznej, emocjonalnie związanej z opisywanym miejscem, autorka zaskoczyła czytelników powieścią stanowiącą swoiste studium psychologii podróży. Tytuł książki jest zarazem nazwą dawnej prawosławnej sekty uważającej, iż pozostawanie w jednym miejscu naraża człowieka na ataki Złego, więc ciągłe przemieszczanie się służy zbawieniu duszy. Podobna, choć bardziej świecka motywacja – związana raczej z pragnieniem wolności – przyświeca bohaterom poszczególnych wątków powieści. Po "Biegunach" Tokarczuk wydała książkę pozornie lżejszego kalibru. "Prowadź swój pług przez kości umarłych" (tytuł jest cytatem z Williama Blake'a) to powieść kryminalna (nazywana była też thrillerem moralnym czy ekologicznym), w której atrakcyjna forma posłużyła przekazaniu ważnej wychowawczej treści: "Solidarność ze zwierzętami, najsłabszym, najokrutniej traktowanym ogniwem łańcucha władzy, jest symbolem sprzeciwu wobec patriarchatu" – mówi pisarka.
W 2017 Agnieszka Holland przeniosła powieść na srebrny ekran. Film zatytułowany "Pokot" miał swoją premierę na niemieckim Berlinale i został nagrodzony Srebrnym Niedźwiedziem. W 2014 roku ukazały się "Księgi Jakubowe", epicka opowieść o Jakubie Franku, żydowskim mesjaszu żyjącym w XVII wieku na wschodnich rubieżach Rzeczpospolitej. Za "Księgi Jakubowe" autorka w 2015 roku otrzymała Nagrodę Literacką "Nike" (po raz drugi, po "Biegunach" w 2008 roku). W 2018 roku nakładem Wydawnictwa Literackiego ukazały się "Opowiadania bizarne" – zbiór dziesięciu krótkich form, w których Tokarczuk na warsztat wzięła kategorię dziwności. Tuż po wydaniu zbioru samej Tokarczuk udało się przyćmić jego premierę – w maju 2018 roku uhonorowana została prestiżową Międzynarodową Nagrodę Bookera za powieść "Bieguni", która po angielsku zaistniała dzięki Jennifer Croft jako "Flights".
I choć Booker to duże wyróżnienie, wkrótce pisarkę czekał jeszcze bardziej spektakularny moment. W 2019 roku zdobyła Literacką Nagrodę Nobla (formalnie jest laureatką za 2018 rok – nie przyznano wówczas nagrody z uwagi na skandale w Akademii Szwedzkiej). Akademia doceniła Tokarczuk za: wyobraźnię narracyjną, która z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic jako formę życia.
Olga Tokarczuk została uhonorowana Nagrodą Nobla w dziedzinie literatury. Akademia Szwedzka wyróżniła polską pisarkę, przyznając jej nagrodę za rok 2018.
W wygłoszonej w grudniu 2019 roku przemowie noblowskiej Tokarczuk opowiadała o czułości i mocy, którą we współczesnym świecie mogą mieć opowieści.
Figura czułego narratora, która pojawiła się w wykładzie Tokarczuk, powróciła w tytule jej pierwszej książki, która wydana została już po Noblu. Zbiór "Czuły narrator" ukazał się w listopadzie 2020 roku. Tokarczuk zebrała w nim dwanaście wykładów i esejów z różnych lat.
Olga Tokarczuk na naszych półkach